Óbyggðanefnd

MENU
Close Menu

Til meðferðar

Sjá einnig

Upplýsingar um málsmeðferð.

Yfirlitskort

Yfirlitskort – svæðaskipting og staða þjóðlendumála á landinu öllu (apríl 2023).

Svæði 12

Eyjar og sker
  • Kort sem sýnir afmörkun svæðis 12.
  • Nákvæmari kort verða birt þegar endurskoðaðar kröfur ríkisins liggja fyrir.
  • 2. október 2024: Samkvæmt upplýsingum frá lögmönnum ríkisins er unnið að lokafrágangi endurskoðaðrar kröfulýsingar og kortagerðar. Þegar uppfærð kröfugerð berst óbyggðanefnd verður hún birt hér á síðunni. Kröfulýsingarfrestur landeigenda er til 2. desember 2024.

Kröfur fjármála- og efnahagsráðherra fyrir hönd íslenska ríkisins um þjóðlendur á svæði 12 bárust óbyggðanefnd 2. febrúar 2024, sbr. 10. gr. þjóðlendulaga, nr. 58/1998, en svæðið tekur til landsvæða utan strandlengju meginlandsins. Kröfulýsingarfrestur var upphaflega veittur ráðherra til 31. ágúst 2023 en síðar framlengdur. Þá bárust 27. mars 2024 leiðréttingar vegna landsvæða sem voru tilgreind í kröfulýsingu en reyndust utan svæðis 12. Enn fremur barst nefndinni 5. apríl 2024 erindi fjármála- og efnahagsráðherra þar sem því var lýst yfir að ráðherra hefði ákveðið að taka kröfugerð ríkisins á svæði 12 til ítarlegrar endurskoðunar. Í bréfinu var farið fram á að óbyggðanefnd frestaði frekari málsmeðferð á svæðinu og veitti ráðherra frest til að endurskoða kröfur ríkisins. Í kjölfarið yrði landeigendum veittur frekari frestur til að lýsa sínum kröfum.

Þegar kröfur fjármála- og efnahagsráðherra bárust óbyggðanefnd 2. febrúar kynnti nefndin kröfurnar og veitti landeigendum frest til 15. maí til að lýsa kröfum á móti í samræmi við þjóðlendulög. Í apríl framlengdi óbyggðanefnd kröfulýsingarfrest landeigenda til 2. september 2024. Framlengingunni var ætlað að gefa fjármála- og efnahagsráðherra færi á að ljúka endurskoðun sem ráðherra hafði boðað á kröfugerð ríkisins, sem og kortagerð vegna hennar, og tryggja að landeigendur hafi síðan nægan tíma að því loknu til að bregðast við endurskoðuðum kröfum ríkisins og eftir atvikum lýsa gagnkröfum. Í ágúst var kröfulýsingarfrestur landeigenda síðan framlengdur til 2. desember 2024.

Kröfur um þjóðlendur á svæði 12

Í upphaflegri kröfugerð fjármála- og efnahagsráðherra sem barst 2. febrúar 2024 var svæði 12 skipt í átta hluta. Framsetningin var síðan þannig að í meginatriðum var beitt útilokunaraðferð, þ.e. lýst kröfum sem tóku til allra eyja, skerja og annarra landfræðilegra eininga utan meginlandsins en innan landhelginnar sem eru ofansjávar á stórstraumsfjöru, að undanskildum tilteknum eyjum eða hlutum þeirra. Þá voru gerðar þjóðlendukröfur til afmarkaðra hluta tveggja eyja. Nánari upplýsingar um kröfugerðina eru í 5. kafla eftirfarandi kröfulýsinga en í yfirliti fyrir aftan þær má einnig sjá hvaða eyjar voru undanskildar þjóðlendukröfum.

Kröfulýsingar fjármála- og efnahagsráðherra f.h. íslenska ríkisins á svæði 12 (eyjar og sker):

Breytingar og leiðréttingar:

Kröfulýsingar febrúar–mars 2024 (breyttar kröfulýsingar eru væntanlegar):

Eyjar sem eru undanskildar þjóðlendukröfum í framangreindum kröfulýsingum:

Um málsmeðferð svæðis 12

Kröfur fjármála- og efnahagsráðherra um þjóðlendur á svæði 12 bárust óbyggðanefnd 2. febrúar. Nefndin kynnti þá kröfurnar og veitti landeigendum frest til 15. maí til að lýsa kröfum á móti í samræmi við þjóðlendulög. Nefndin hefur nú framlengt frestinn til 2. september 2024. Framlengingunni er ætlað að gefa fjármála- og efnahagsráðherra færi á að ljúka endurskoðun sem ráðherra hefur boðað á kröfugerð ríkisins, sem og kortagerð vegna hennar, og tryggja að landeigendur hafi síðan nægan tíma að því loknu til að bregðast við endurskoðuðum kröfum ríkisins og eftir atvikum lýsa gagnkröfum.

Þegar gagnkröfur hafa borist verða heildarkröfur kynntar skv. 12. gr. þjóðlendulaga. Óbyggðanefnd rannsakar síðan málin, sem felur m.a. í sér umfangsmikla og kerfisbundna gagnaöflun í samvinnu við sérfræðinga á Þjóðskjalasafni Íslands. Leiði rannsókn nefndarinnar í ljós að einhver kunni að telja til eignarréttinda án þess að hafa lýst kröfu verður viðkomandi gefinn kostur á að gerast aðili máls, sbr. 3. mgr. 13. gr. þjóðlendulaga.

Eftir að gagnaöflun lýkur og framkomin gögn hafa verið rannsökuð til hlítar úrskurðar óbyggðanefnd um kröfur málsaðila. Ef svæði sem ríkið hefur gert þjóðlendukröfur til reynast samkvæmt rannsókn óbyggðanefndar vera eignarlönd er kröfum ríkisins þar hafnað. Svæði sem reynast utan eignarlanda eru hins vegar úrskurðuð þjóðlendur. Ef óbein eignarréttindi reynast til staðar innan þjóðlendna er jafnframt úrskurðað um þau.

Bréfaskipti um málsmeðferð á svæði 12

Samkvæmt þjóðlendulögum hefði óbyggðanefnd verið heimilt að bæta viðbótarþrepi framan við hefðbundna málsmeðferð á svæði 12. Í 10. gr. a. laganna segir að þegar nefndin taki landsvæði utan strandlengju meginlandsins til meðferðar sé henni heimilt að skora á þá sem kalla til eignarréttinda þar að lýsa réttindum sínum fyrir nefndinni innan tiltekins frests, áður en kröfum ríkisins um þjóðlendur er lýst. Óbyggðanefnd ákvað að nýta heimildina ekki og um málsmeðferð á svæðinu fer því að öllu leyti eftir ákvæðum 10. gr. þjóðlendulaga sem felur í sér að fjármála- og efnahagsráðherra lýsi fyrst kröfum, eins og nú hefur verið gert, og síðan þeir sem kunna að eiga öndverðra hagsmuna að gæta. Sú ákvörðun er rökstudd í eftirfarandi bréfi um töku svæðisins til meðferðar í apríl 2023:

Í febrúar 2024, að framkomnum kröfum íslenska ríkisins á svæði 12, barst óbyggðanefnd erindi frá fjármála- og efnahagsráðuneytinu um tilhögun málsmeðferðar á svæðinu. Bréf ráðuneytisins og svarbréf óbyggðanefndar eru hér fyrir aftan.

Þá barst óbyggðanefnd 5. apríl 2024 bréf frá fjármála- og efnahagsráðherra þar sem því var lýst yfir að ráðherra hefði ákveðið að taka kröfugerð ríkisins á svæði 12 til ítarlegrar endurskoðunar. Í bréfinu var farið fram á að óbyggðanefnd frestaði frekari málsmeðferð á svæðinu og veitti ráðherra frest til að endurskoða kröfur ríkisins. Í kjölfarið yrði landeigendum veittur frekari frestur til að lýsa sínum kröfum.

Þegar erindið barst hafði óbyggðanefnd þegar ákveðið að framlengja kröfulýsingarfrest landeigenda til 2. september og niðurstaða nefndarinnar var að sá frestur gæfi fjármála- og efnahagsráðherra það svigrúm sem ráðherra óskaði eftir til að endurskoða kröfugerð ríksins. Bréf ráðuneytisins og svarbréf óbyggðanefndar eru hér fyrir aftan.

Sjá einnig:

Svæði 11

Austfirðir
  • Kort sem sýnir afmörkun svæðis 11.

Kröfur fjármála- og efnahagsráðherra fyrir hönd íslenska ríkisins um þjóðlendur á svæði 11, Austfjörðum, bárust óbyggðanefnd 25. janúar 2022, sbr. 10. gr. þjóðlendulaga, nr. 58/1998.

Í framhaldinu kallaði óbyggðanefnd eftir kröfum þeirra sem kynnu að eiga öndverðra hagsmuna að gæta. Kröfulýsingarfrestur var til 20. júní 2022 eftir að hafa verið framlengdur tvívegis. Innan frestsins bárust 32 kröfulýsingar, sumar vegna fleiri en einnar jarðar eða svæðis, og athugasemdir vegna eins svæðis.

Fyrrgreindar kröfulýsingar, ásamt kortum með kröfulínum málsaðila, er að finna hér fyrir neðan. Kynning á heildarkröfum skv. 12. gr. þjóðlendulaga stóð yfir 15. nóvember – 15. desember 2022. Frestur til athugasemda var til 22. desember 2022. Kynningargögn voru send öllum skrifstofum sýslumannsins á Austurlandi og sveitarfélögum á svæðinu, þ.e. Múlaþingi og Fjarðabyggð, með beiðni um að gera þau aðgengileg auk þess sem þau eru tiltæk hér fyrir neðan. Önnur fylgiskjöl en hér eru birt fást hjá skrifstofu óbyggðanefndar.

18. október 2023 féllst óbyggðanefnd á beiðni íslenska ríkisins um að til úrlausnar kæmi aukin þjóðlendukrafa í máli nr. 3/2022, sbr. 6. mgr. 10. gr. þjóðlendulaga. Um var að ræða breytta afmörkun á kröfusvæðinu Múlaafrétt þannig að suðurmörk svæðisins færðust sunnan Ódáðavatna að vatnaskilum milli Berufjarðar og Skriðdals  í stað þess að liggja um Ódáðavötn. Í samræmi við 2. og 6. mgr. þjóðlendulaga var þeim sem kynnu að telja til eignarréttinda á svæðinu veittur frestur til 25. janúar 2024 til að lýsa gagnkröfum. Nýjar gagnkröfur bárust ekki en viðkomandi svæði var þegar undirorpið gagnkröfu vegna Vatnsskóga í Skriðdal.

Rannsókn óbyggðanefndar á málunum stendur yfir en hún felur m.a. í sér ítarlega og kerfisbundna gagnaöflun í samvinnu við sérfræðinga á Þjóðskjalasafni Íslands. Einnig var farið í vettvangsferðir um ágreiningssvæðin 19.–21. september 2023 og aðalmeðferð í málunum var haldin 18.–19. mars 2024 en þar gáfu aðilar og vitni skýrslur og málin voru flutt munnlega. Leiði rannsókn nefndarinnar í ljós að einhver kunni að telja til eignarréttinda án þess að hafa lýst kröfu verður viðkomandi gefinn kostur á að gerast aðili máls, sbr. 3. mgr. 13. gr. þjóðlendulaga. Að lokinni gagnaöflun og rannsókn á eignarréttarlegri stöðu ágreiningssvæðanna úrskurðar óbyggðanefnd síðan um fram komnar kröfur. Ef svæði sem ríkið hefur gert þjóðlendukröfur til reynast samkvæmt rannsókn óbyggðanefndar vera eignarlönd er kröfum ríkisins þar hafnað. Svæði sem reynast utan eignarlanda eru hins vegar úrskurðuð þjóðlendur. Ef óbein eignarréttindi reynast til staðar innan þjóðlendna er jafnframt úrskurðað um þau.

Kröfulýsing ríkisins og fylgiskjöl:

Kröfulýsingar allra málsaðila:

Kort með kröfulínum allra málsaðila:

Sjá einnig:

 

Svæði 10B

Ísafjarðarsýslur

Úrskurðir voru kveðnir upp miðvikudaginn 30. ágúst 2023. Þá er að finna á eftirfarandi síðu:

Svæði 5, 7A, 8A, 8B og 10A – málsmeðferð skv. 1. málsl. 7. mgr. 10. gr. þjóðlendulaga

Sett hefur verið sérstök óbyggðanefnd til að annast málsmeðferð skv. 1. málsl. 7. mgr. 10. gr. þjóðlendulaga. Upplýsingar um þá málsmeðferð eru á eftirfarandi síðu:

Sjá einnig: